Як толькі грошы сталі выкарыстоўвацца як неад'емны элемент таварнага абмену, з'явіліся людзі, якія пачалі вырабляць фальшывыя купюры і манеты. Самыя старыя выяўленыя фальшыўкі – гэта копія срэбнай манеты VI ст. да н.э. з грэцкага вострава Эгіна. Ва ўсе часы фальшываманетчыкі падвяргаліся неміласэрным ганенням, разнастайным пакаранням. У Старажытным Рыме злачынцаў спальвалі або кідалі львам, у Англіі ім адсякалі правую руку. Першымі мерамі барацьбы з вырабам фальшывак была праверка масы манет і ўтрымання ў іх долі каштоўных металаў.
У нашай краіне друкаваць грошы можа толькі Нацыянальны банк. Падробка грашовых купюр караецца па законе. Сучасныя грошы валодаюць адмысловымі бачнымі (іх можа вызначыць любы грамадзянін) і нябачнымі (пра якія ведаюць толькі касіры і банкаўскія работнікі) ступенямі абароны.
Як зразумець, што грошы сапраўдныя?
Папяровыя грошы робяць на спецыяльных друкарскіх фабрыках на абароненай ад падробак паперы. У ліку асноўных ахоўных прыкмет у купюр – наяўнасць вадзянога знака, металізаваная нітка, якая сумяшчае малюнак, скрыты малюнак, мікратэкст, антыкапіравальная сетка. Манеты зроблены з розных сплаваў металаў, маюць розны дыяметр, гурт (рабро) з насечкамі вызначанага размеру, а таксама дробныя дэталі. Сапраўдныя манеты адрозніваюцца ад несапраўдных якасцю матэрыялу і дакладнасцю выканання чаканкі. Пры ўдары манеты па цвёрдай аснове сапраўдныя манеты маюць поўны чысты гук, а вырабленыя ліццём (падробленыя) – глухі гук.
Найбольш часта сустракаецца ў нас падробленая валюта – гэта долар ЗША, затым ідуць расійскія рублі, сустракаюцца еўра і беларускія рублі.
Адрозніць падробку нашых грошай у паўсядзённым жыцці можна, звярнуўшы ўвагу на наступныя элементы:
1) Вадзяны знак – невялікі паўтонавы малюнак фрагмента асноўнага малюнка пярэдняга боку банкноты, добра адрозны на прасвет.
2) Элемент MASK – комплексны элемент абароны, які складаецца з двух малюнкаў, выкананых рознымі спосабамі друку. Ніжні малюнак выканана афсет, а верхняе – металаграфія. Верхні малюнак назіраецца ў адлюстраваным святле, ніжні дазваляе на прасвет ўбачыць намінал банкноты.
3) Антыкапіравальная сетка – на белым фоне банкноты надрукаваныя элементы ў выглядзе тонкіх ліній, якія пры капіраванні або сканіраванні банкнота ўтвараюць пабочны малюнак.
4) Ахоўная нітка – металізаваная паласа, якая выходзіць на паверхню пярэдняга боку купюры ў выглядзе прастакутнікаў. Пры разглядзе банкноты на прасвет ахоўная нітка выглядае суцэльнай цёмнай паласой са светлым тэкстам.
5) Скрыты малюнак – пры разглядзе банкноты пад вуглом на ўзроўні вачэй у прамавугольніку бачны літары "РБ".
6) Металаграфскае друкаванне - асноўная выява пярэдняга боку банкнота, лічбавае і літарнае абазначэнне наміналу, тэкст "НАЦЫЯНАЛЬНЫ БАНК РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ" і метка для людзей з аслабленым зрокам маюць павялічаную таўшчыню фарбавага слою, дзякуючы чаму добра ўспрымаюцца навобмацак..
7) Мікратэкст – бесперапынна паўтараюцца тэксты "БЕЛАРУСЬ", "НБРБ" і лічбавае абазначэнне наміналу, надрукаваныя на пярэднім і адваротным баках банкнот, чытаюцца пры павелічэнні.
8) Сумяшчальная выява – фрагмент наміналу на адным баку сумяшчаецца на прасвет з фрагментам наміналу на адваротным баку, утвараючы суцэльны малюнак наміналу банкноты.
9) Серыйныя нумары – складаюцца з двухлітарнай серыі і нумары з сямі лічбаў, якія маюць розную вышыню, выкананы высокім спосабам друку (пры гэтым, у кожнай двухлітарнай серыі будзе прысутнічаць адна банкнота з васьмю знакамі – 10000000).
10) Пазнака для людзей з аслабленым зрокам – геаметрычная фігура мае павялічаную таўшчыню фарбавага слою, дзякуючы чаму добра ўспрымаецца навобмацак.
Што рабіць, калі ў вас на руках апынулася фальшыўка?
Ад сутыкнення з падробкай не застрахаваны ніхто: вам вярнулі доўг, вы атрымалі грошы за прададзеную машыну ці проста размянялі грошы на вуліцы – і патэнцыйна фальшыўка магла апынуцца ў вашым кашальку. Калі такое ўсё ж такі здарылася або ў вас проста закралася падазрэнне пра гэта, ні ў якім разе не спрабуйце збыць падробку на рынку або ў краме, інакш вы станеце саўдзельнікам злачынства.
Вось некалькі варыянтаў дзеянняў, калі вы западозрылі, што ў вас на руках фальшывая купюра:
– Звярніцеся ў банк і правядзіце экспертызу грашовага знака. Пасля завяршэння экспертызы банк выдасць вам афіцыйнае заключэнне. Калі купюра будзе прызнана сапраўднай, яе вернуць, калі фальшывай – канфіскуюць без кампенсацыі. Акрамя таго, у выпадку выяўлення падробленай купюры, банк абавязаны звярнуцца ў органы ўнутраных спраў;
– Адразу звярніцеся ў міліцыю. Там вам трэба будзе падрабязна распавесці, як і пры якіх абставінах да вас патрапіла купюра. Так вы можаце дапамагчы злавіць за руку таго, хто друкуе і распаўсюджвае фальшыўкі.
– Знішчыце фальшывую купюру самі, калі вы цалкам упэўненыя, што яна падробка. Але ў гэтым выпадку фальшываманетчык застанецца не пакараны.
