Кожны з нас хаця б раз у жыцці аказваўся ў сітуацыі, калі ўласных грошай не хапала і трэба было пазычаць.
Вядома, можна папрасіць аб дапамозе сваякоў ці сяброў, калі гэта немагчыма – даводзіцца звяртацца ў фінансава-крэдытную ўстанову. Самы папулярны, але не адзіны варыянт – гэта банк. У некаторых выпадках можна скарыстацца паслугамі лізінгавай арганізацыі ці ламбарда, пра гэта мы падрабязна распавялі тут . А сёння пагаворым аб банкаўскім крэдытаванні і аб тым, як правільна яго выкарыстоўваць.
Ці патрэбен вам крэдыт насамрэч?
Першае, што трэба зрабіць – гэта цвяроза ацаніць неабходнасць крэдытавання. Памятайце, што доўг у любым выпадку давядзецца вяртаць, і не проста, а з працэнтамі. Працэс можа расцягнуцца на многія месяцы, радасць ад пакупкі можа хутка сысці, а вось ваш кашалёк яшчэ доўга будзе адчуваць наступствы мімалётнага жадання. Калі вы падумваеце ўзяць крэдыт на айфон апошняй мадэлі або дызайнерскую сумку – варта адмовіцца ад гэтай задумы.
Іншая справа, калі вам неабходны новы наўтбук для працы – гаджэт будзе прыносіць вам грошы ў будучыні, што ў канчатковым выніку дапаможа пакрыць выдаткі на яго набыццё.
Многія бяруць крэдыты на нерухомасць, і гэта таксама можа быць разумна. Калі вы здымаеце кватэру і штомесяц плаціце важкую суму грошай арандатару – можна пачаць замест гэтага плаціць банку і паступова аплачваць уласнае жыллё. Аднак тут важна ўлічыць, што штомесячны плацёж па крэдыце на нерухомасць у многіх выпадках будзе вышэй за штомесячную плату за арэнду.
Карыснымі могуць быць крэдыты на аўто, на навучанне, на рамонт і многія іншыя рэчы – усё залежыць ад канчатковай мэты. Перад тым, як браць крэдыт, добра падумайце, ці гэта сапраўды неабходна і прынясе карысць, ці без пазыкі цалкам можна абысціся?
Якія бываюць крэдыты
Для розных мэт падыходзяць розныя віды пазык, і існуе іх нямала. Падзелім іх на некалькі катэгорый:
1. Па мэтавай накіраванасці. Нямэтавыя крэдыты можна траціць на што заўгодна – вы проста атрымліваеце ад банка пэўную суму грошай і распараджаецеся ёй, як хочаце. Мэтавыя крэдыты можна траціць строга на пэўную мэту: нерухомасць, аўтамабіль, навучанне, канкрэтны тавар у краме. Часта ў рамках мэтавага крэдытавання кліент нават не трымае грошы ў руках – банк пералічвае іх прадаўцу тавару або паслугі напрамую.
2. Па спосабе атрымання грошай. Тут магчымыя тры асноўныя варыянты: кліент альбо атрымлівае грошы наяўнымі ў касе банка, альбо адбываецца пералічэнне на картку, якой кліент будзе карыстацца па сваім меркаванні, альбо грошы адразу пералічваюцца на рахунак прадаўца тавара ці паслугі, абыходзячы рукі кліента.
3. Па спосабе забеспячэння. Калі банк дае вам буйную суму грошай, яму патрэбны гарантыі вяртання. Калі банк іх не патрабуе – вы атрымліваеце незабяспечаны крэдыт. У адваротным выпадку размова пойдзе аб забяспечаным крэдыце. У якасці забеспячэння можа выкарыстоўвацца даручальніцтва – калі іншы чалавек возьме на сябе адказнасць па вашай пазыке і банк, калі вы перастанеце плаціць, запатрабуе грошы ў даручальніка. Таксама магчымы заклад, напрыклад, нерухомасці або аўтамабіля. Калі кліент не выконвае абавязацельствы па крэдыце, банк можа прадаць яго ўласнасць і за кошт атрыманых сродкаў пакрыць доўг. А яшчэ ў якасці забеспячэння можа выкарыстоўвацца гарантыйны дэпазіт.
4. Па тэрмінах звароту. Крэдыты могуць быць кароткатэрміновымі і доўгатэрміновымі. У першым выпадку кліент бярэ на сябе абавязацельства вярнуць доўг за кароткі прамежак часу, напрыклад, некалькі месяцаў (да года). Пры доўгатэрміновым крэдытаванні на вяртанне доўгу могуць адводзіцца гады і нават дзесяцігоддзі.
5. Па тэхніцы прадастаўлення. Тут адрозніваюць тры асноўныя варыянты. Першы – аднаразовая выдача, пры якой вы адразу атрымліваеце ўсю суму грошай у рамках крэдытнага дагавора. Другі – крэдытная лінія. Банк будзе даваць вам грошы траншамі, паступова. Такі спосаб часта выкарыстоўваецца, напрыклад, пры фінансіраванні вышэйшай адукацыі. Трэці спосаб – аднаўляльная крэдытная лінія або авердрафт. Пры такім падыходзе банк выдзяляе вам пэўны крэдытны ліміт, у рамках якога вы можаце траціць грошы, пасля чаго пагашаць запазычанасць і зноў траціць. Працэнты пры гэтым налічваюцца толькі на фактычна патрачаную суму.
6. Па схеме пагашэння запазычанасці. Аб гэтым падрабязна распавядаем ніжэй.
Плацёж па крэдыце - з чаго ён складаецца?
Звычайна ўжо ў наступным месяцы пасля таго, як вы атрымалі крэдыт, трэба пачынаць па ім плаціць. У рэдкіх выпадках банк можа даць невялікую адтэрміноўку пагашэння асноўнага доўгу, але працэнты давядзецца пачынаць выплачваць адразу, ды і ў цэлым адтэрміноўка – гэта хутчэй выключэнне, чым правіла.
Штомесяц вы будзеце рабіць плацёж, які складаецца з часткі асноўнага доўгу і працэнтаў. Пры гэтым суадносіны паміж асноўным абавязкам і працэнтамі могуць быць рознымі ў залежнасці ад схемы пагашэння. Ёсць тры варыянты:
Дыферэнцыраваны плацёж. У гэтым выпадку сума асноўнага доўгу дзеліцца роўнымі долямі на ўвесь перыяд крэдытавання, а працэнты налічваюцца штомесяц на астатак доўгу. Адпаведна, штомесяц вы будзеце аплачваць адну і тую ж частку асноўнага доўгу плюс працэнты, якія будуць змяншацца па меры пагашэння доўгу. Агульны плацёж будзе паступова змяншацца.
Асаблівасці дыферэнцыраванага плацяжу:
• Нагрузка на сямейны бюджэт будзе паступова змяншацца па меры памяншэння працэнтных плацяжоў.
• Такія крэдыты зручна пагашаць датэрмінова, любы дадатковы плацёж прынясе рэальную эканомію.
• Агульная сума пераплаты будзе меншай, чым па крэдыце з ануітэтнай схемай пагашэння.
Ануітэт. У гэтым выпадку вы вяртаеце доўг роўнымі плацяжамі. Кожны плацёж уключае ў сябе некаторую частку асноўнага доўгу і працэнты, налічаныя на астатак. Пры гэтым важным нюансам з'яўляецца тое, што ў першыя месяцы крэдытавання пагашаюцца ў асноўным працэнты, а ў апошнія – асноўны доўг.
Асаблівасці ануітэта:
• Штомесяц вы павінны плаціць банку адну і тую ж суму грошай, гэта зручна для планавання асабістага бюджэту.
• У пачатку крэдытавання штомесячны плацёж будзе меншы, чым пры дыферэнцыраваным пагашэнні – гэта асабліва важна, калі крэдыт буйны, і плацяжы па ім важкія.
• Агульная пераплата будзе большая, чым пры дыферэнцыраваным плацяжы – гэта мінус.
• Такія крэдыты лепш пагашаць датэрмінова ў пачатку крэдытавання – так вы сапраўды зможаце паменшыць пераплату. Калі плаціць звыш графіка ў канцы – гэта не прывядзе да істотнага зніжэння пераплаты, бо асноўная частка працэнтаў ужо выплачана.
Плацяжы роўнымі долямі. Пры такім падыходзе, як і пры ануітэце, вы вяртаеце доўг роўнымі плацяжамі. Але разлічваюцца яны па-іншаму: увесь асноўны доўг і ўсе належныя працэнты будуць адразу падзелены на пэўную колькасць роўных частак і штомесяц вы будзеце пагашаць адну і тую ж суму асноўнага доўгу і працэнтаў.
Асаблівасці плацяжу роўнымі долямі:
• Заўсёды аднолькавы памер плацяжу зручны для планавання асабістага бюджэту.
• Як і ў выпадку ануітэту, у пачатку крэдытавання штомесячны плацёж будзе меншы, чым пры дыферэнцыраваным пагашэнні.
• Агульная сума пераплаты будзе меншай, чым пры ануітэце.
У момант заключэння крэдытнай дамовы варта не толькі ўдакладніць схему пагашэння, але і папрасіць банк паказаць вам графік плацяжоў. Па ім будзе відна, якую суму і калі трэба ўнесці, колькі асноўнага доўгу трэба выплаціць і колькі – працэнтаў.
На што яшчэ звярнуць увагу ў крэдытнай дамове?
Акрамя выгляду крэдытнага прадукта і схемы пагашэння пазыкі, у момант заключэння крэдытнай дамовы варта звярнуць увагу і на наступныя ўмовы:
1. Сума і тэрмін крэдыту. Сума крэдыту – гэта памер крэдыту, які банк выдае, зыходзячы з магчымых рызык і плацежаздольнасці кліента. Сёння беларусы маюць магчымасць атрымліваць крэдыты толькі ў беларускіх рублях. У крэдытнай дамове прапісваецца тэрмін, на які выдаецца крэдыт і схема яго пагашэння.
2. Працэнтная стаўка. А менавіта, які яе памер, фіксіраваная яна ці пераменная. Лагічна, што чым ніжэй працэнтная стаўка, тым, як правіла, выгадней крэдыт. Калі стаўка фіксіраваная, яна застанецца нязменнай на працягу ўсяго тэрміну крэдытавання. Але працэнтная стаўка з пераменнай стаўкай разлічваецца на аснове прывязанага да яе базавага паказчыку. Па законе банк не можа ў аднабаковым парадку павышаць працэнтную стаўку па крэдыце. Але калі змяняецца базавая стаўка, да якой прывязана працэнтная стаўка, то яна таксама мяняецца.
3. Парадак прадастаўлення і вяртання крэдыту. Банк прапануе два варыянты афармлення крэдыту: ва ўстанове банка або праз інтэрнэт, так званы інтэрнэт-крэдыт (або анлайн-крэдыт). Пры афармленні гэтага пункта дагавора банк абавязаны прапанаваць адзін з бясплатных спосабаў прадастаўлення і вяртання крэдыту. Калі ў вас ёсць намер пагашаць крэдыт датэрмінова – абавязкова пераканайцеся, што такая магчымасць прадугледжана дамовай. Калі плаціць па крэдыце больш, чым устаноўлена графікам плацяжоў, можна знізіць агульную пераплату, так што гэта выгадна.
4. Адказнасць бакоў за невыкананне альбо неналежнае выкананне сваіх абавязацельстваў па крэдытнай дамове. Для аднаго боку (крэдытаатрымальніка) гэта ў першую чаргу своечасовая выплата сумы асноўнага доўгу і працэнтаў, інфармаванне аб змяненні персанальнай інфармацыі, якая змяшчаецца ў дамове. Адказнасць другога боку (банка) у асноўным заключаецца ў правільным вылічэнні працэнтаў і захаванні ўмоў выдачы крэдыту.
Дадатковыя плацяжы (камісійныя і іншыя) па крэдыту заканадаўча забаронены. Гэта значыць расходы, звязаныя з прадастаўленнем і вяртаннем крэдыту, банк павінен уключаць у працэнтную стаўку (напрыклад, па разглядзе дакументаў, суправаджэнні крэдыту, выпуску і абслугоўванні дадатковай карткі і іншыя). Але часам можна сустрэць іншыя плацяжы, якія не з'яўляюцца абавязковымі і не ўваходзяць у памер працэнтаў за карыстанне крэдытам. Часцей за ўсё яны з'яўляюцца па ініцыятыве крэдытадаўцы і становяцца платай за пэўныя аперацыі (напрыклад, страхавыя ўзносы па дамове добраахвотнага страхавання).
Падпісаўшы крэдытны дагавор, чалавек тым самым пагаджаецца з усімі прапісанымі там умовамі і прымае на сябе абавязацельствы па іх выкананні. Таму, перш чым зрабіць гэты крок, неабходна ўважліва прачытаць дакумент, звярнуўшы ўвагу на асноўныя (істотныя) умовы.
Калі сапраўды не варта браць крэдыт?
Вышэй мы ўжо казалі аб тым, што не варта браць крэдыт для пакупкі тавараў або паслуг, у якіх няма вострай неабходнасці. Акрамя таго, варта адмовіцца ад ідэі крэдытавання, калі атрымаць пазыку вас просіць іншы чалавек, якому адмовілі ў крэдыце, ці, да прыкладу, калі вам прапануюць "вельмі выгадна" ўкласці грошы.
Таксама не варта браць на сябе абавязацельствы па крэдыце, калі ў вас няма стабільнага даходу або калі магчымы плацеж па крэдыце будзе займаць значную частку вашага штомесячнага бюджэту.
Памятайце, што крэдыт – гэта сур'ёзны фінансавы інструмент, які патрабуе ўзважанага і ўважлівага падыходу. Крэдыт будзе карысным, калі карыстацца ім з розумам, і можа нашкодзіць, калі ставіцца да пытанняў крэдытавання несур'ёзна.