На якія ж фінансавыя тэмы можна і трэба гаварыць з дзецьмі?
Часта існуе такое меркаванне, што дзяцей не варта далучаць да абмеркавання фінансавых тэм, што «ў дзяцей павінна быць дзяцінства», а грашовых пытанняў ім усё роўна не пазбегнуць у дарослым жыцці, тады і навучацца.
Але эксперты сцвярджаюць, што ва ўзросце 4-7 гадоў дзіця знаходзіцца ў найбольш спрыяльных умовах для пазнання навакольнага свету, уключаючы эканамічную сферу. Акрамя таго, беларускія даследчыкі распрацавалі матрыцу фінансавых кампетэнцый для дашкольнікаў, мэта якой – стварыць умовы для таго, каб дзеці авалодалі фінансавымі ведамі, навыкамі і ўстаноўкамі, якія даступны для іх узросту.
Праца і прафесія
Нават дзеці ва ўзросце 4-5 гадоў могуць мець уяўленне пра паняцці "праца" і "прафесія", ведаць пра розныя прафесіі, такія як выхавальнік, швачка, будаўнік і іншыя. Таксама важна, каб яны разбіраліся ў інструментах працы для розных прафесій: касавы апарат для прадаўца, каструля і чарпак для кухара.
Дзеці 5-7 гадоў могуць разумець дзейнасць і значнасць працы людзей розных прафесій, ведаць, што такое "працоўнае месца" і "працоўны час". Як правіла, дзеці ў гэтым узросце добра ведаюць пра прафесіі сваіх бацькоў, бабуль і дзядуль, у чым заключаецца іх праца, чым каштоўная.
Для знаёмства малышоў з гэтай тэмай добра падыдуць гульні ў розныя прафесіі – у доктара, у краму, цырульню і інш. Чытанне кніг, аповед гісторый з уласнага жыцця і прагляд фільмаў таксама дапамогуць дзецям даведацца пра розныя прафесіі. Акрамя гэтага, можна маляваць або размалёўваць прадстаўнікоў розных прафесій, іх інструменты, адзенне.
Прадукт (тавар)
Малодшы дашкольнік можа мець уяўленне пра паняцці "тавар" і "кошт", "продаж" і "пакупка". Разумна тлумачыць малому, навошта мы купляем тыя ці іншыя тавары: для здароўя (лекі, зубную пасту і шчотку), для забавы і развіцця (цацкі, кнігі і да г.д.). Таксама карысна і важна звярнуць увагу дзяцей на абавязковыя і неабавязковыя пакупкі: такія як прадукты і цацкі, лекі і прысмакі. Акрамя таго, дзецям 4-5 гадоў важна разумець, што розныя тавары могуць мець розную цану; ведаць і клапаціцца пра свае асабістыя рэчы.
Са старэйшымі дашкольнікамі можна гаварыць пра тое, што прадукт – гэта тое, што ствараюць людзі сваёй працай, і чым больш тавараў вырабляецца, тым лепш людзі жывуць, багацее краіна. Акрамя таго, дзеці 5-7 гадоў могуць разбірацца ў такіх фінансавых тэрмінах, як банкаўская картка, банкамат, тэрмінал, чэк, рэшта. Таксама ім карысна ведаць пра розныя месцы для куплі тавараў, чым яны адрозніваюцца, напрыклад, дзе можна таргавацца, а дзе не.
Карысна даць магчымасць дзіцяці самому выбіраць пакупкі і расплачвацца за іх. Прыцягвайце дзіцячую ўвагу і цікавасць да сапраўды каштоўнай і патрэбнай рэчы, даючы тлумачэнне яе перавагі.
Грошы
Тэматычны блок "грошы" ахоплівае веды і навыкі, звязаныя з фінансавымі паняццямі. Гэта, мабыць, самы вялікі блок кампетэнцый, што нядзіўна: ён уключае найважнейшыя паняцці з пункту гледжання фінансавай граматнасці.
Рэкамендуецца, каб дзеці 4-5 гадоў мелі ўяўленне пра паняцці "грошы", "заработная плата", "сямейны бюджэт", а дзеці 5-7 гадоў – пра паняцці "валюта", "патрэбы", "назапашвання", "выдаткі" і "эканомія". Малодшыя дашкольнікі ўжо разумеюць, што грошы бываюць папяровыя і металічныя, усведамляюць, што банкноты маюць намінальны кошт. З дзецьмі можна размаўляць пра планаванне сямейнага бюджэту, спосабы захоўвання грошай і беражлівыя адносіны да іх: грошы нельга губляць, мяць, ірваць. Добрым памочнікам у навучанні малых фінансавай граматнасці будуць кішэнныя грошы і класічная скарбонка. Дзеці ў гэтым узросце таксама могуць ужо ведаць, што ў кожнай краіне ёсць свае грошы, а старэйшыя дашкольнікі – для чаго абменьваць валюту, а самыя прасунутыя – назвы валют блізкага і далёкага замежжа.
Дзеці 5-7 гадоў могуць глыбей арыентавацца ў фінансавых пытаннях: мець уяўленне, што можна зрабіць у банку, ведаць аб розных крыніцах даходаў і напрамках расходаў сям'і, разумець, што грошы трэба расходаваць рацыянальна. Са старэйшымі дашкольнікамі можна абмяркоўваць пытанні грашовай падтрымкі з боку дзяржавы, напрыклад, калі чалавек хварэе, то ён можа заставацца дома да выздараўлення – "на бальнічным лістку".
Рэкамендуецца расказаць дзіцяці пра наступствы страты грошай і пачуццях, якія пры гэтым узнікаюць у чалавека, а таксама пра тое, што грошы нельга красці. Можна закранаць такія пытанні, як немагчымасць валодаць усім з-за абмежаванасці рэсурсаў і што не заўсёды можна мець тое, чаго хочацца. Паверце, і дашкаляты здольныя вас зразумець!
Рэклама
Дзеці 4-5 гадоў могуць мець уяўленне пра паняцце "рэклама" і яе віды: рэклама на тэлебачанні, у транспарце, рэкламныя шчыты і інш. Дзеці старэйшага ўзросту могуць ведаць, што ўдзельнікамі рэкламнай дзейнасці могуць быць артысты, жывёлы і нават героі мультфільмаў! З імі можна абмяркоўваць прызначэнне рэкламы, а таксама спрабаваць зрабіць сваю рэкламу ў форме малюнкаў, гульняў або ў вершах. Несумненна, так яны хутчэй навучацца менш эмацыйна паддавацца яе ўздзеянню.
Такім чынам, усе гэтыя веды дапамагаюць дзецям зразумець важнасць эканоміі, беражлівасці і працавітасці. У цэлым распрацаваная матрыца кампетэнцый для дашкольнікаў паказвае, якія веды і навыкі па фінансавай граматнасці неабходныя дзецям. І педагогі, і бацькі могуць выкарыстоўваць гэтую матрыцу, каб эфектыўна навучаць дзяцей.